โครงการ ๙ ตามรอยเบื้องพระยุคลบาท ฟื้นฟูระบบนิเวศป่าต้นน้ำแผ่นดินตอนเหนือ

โครงการ ๙ ตามรอยเบื้องพระยุคลบาทฯ เป็นการทำงานต่อเนื่องจากโครงการปลูกป่าถาวรเฉลิมพระเกียรติฯ เพื่อเชื่อมต่อผืนป่าที่ได้ฟื้นฟูไปแล้วในเขตจังหวัดอุตรดิตถ์และแพร่ และเพื่อสร้างความต่อเนื่องของการทำงานร่วมกับชุมชนในพื้นที่ โครงการนี้เป็นการต่อยอดจากโครงการปลูกป่าถาวรเฉลิมพระเกียรติฯ ใน 2 ด้าน คือ เริ่มมีการวิจัย ติดตามผลและเปรียบเทียบการเจริญเติบโตของกล้าไม้ เพื่อให้มีวัดผลการทำงานอย่างเป็นระบบ เพื่อนำไปสู่การพัฒนากระบวนการฟื้นฟูป่าของมูลนิธิฯ และได้เปิดโอกาสให้ชุมชน เยาวชนและบุคคลทั่วไปได้เข้ามามีส่วนร่วมในกิจกรรมในพื้นที่อย่างต่อเนื่อง อาทิ การเพาะชำกล้า การติดตามผลการเจริญเติบโตของกล้าไม้ การบำรุงรักษาต้นไม้ เป็นต้น โครงการนี้ทำให้เห็นอย่างชัดเจนว่า แปลงฟื้นฟูป่าเป็นได้มากกว่าแค่พื้นที่ปลูกต้นไม้ แต่ยังสามารถเป็นห้องเรียน ห้องทดลอง และเป็นโอกาสของการสร้างความรักและผูกพันกับธรรมชาติให้กับทุกคนได้เช่นกัน

หน่วยงานร่วมจัด

สำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 11 (พิษณุโลก), สำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 13 (แพร่) และภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร

พื้นที่โครงการ

1. แปลงปลูก ณ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าลำน้ำน่านฝั่งขวา ตำบลห้วยไร่ อำเภอเด่นชัย จังหวัดแพร่ จำนวน 604 ไร่

2. แปลงปลูก ณ อุทยานแห่งชาติลำน้ำน่าน ตำบลช่อแฮ อำเภอเมือง จังหวัดแพร่ จำนวน 234 ไร่

3. แปลงปลูก ณ FPT 9  ตำบลน้ำหมัน อำเภอท่าปลา จังหวัดอุตรดิตถ์ จำนวน 200 ไร่

ลักษณะภูมิประเทศ

เป็นภูเขาสูงชันสลับซับซ้อน ยอดเขาสูงจากระดับน้ำทะเลระหว่าง 400-1,400 เมตร เป็นแหล่งต้นน้ำลำธาร ที่มีลำห้วยเล็ก ใหญ่ หลายลำห้วยไหลรวมกัน เป็นไร่ร้างเก่าจากการบุกรุกของชาวบ้าน มีไม้ใหญ่และลูกไม้เดิมที่ขยายพันธุ์ตามธรรมชาติได้ค่อนข้างน้อย ดินเสี่ยงต่อการพังทลายค่อนข้างสูง อีกทั้งปกคลุมไปด้วยต้นหญ้าคา และต้นไม้กวาด (ต้นแขม) เป็นต้น

จำนวนพื้นที่

พื้นที่ 3 แปลง รวม 1,038 ไร่

ระยะเวลาดำเนินงาน

ตั้งแต่ปี พ.ศ.2553-2559

ผู้สนับสนุนโครงการ

1. บริษัท ยูพีเอส พาร์เซล ดิลิเวอร์รี่ เซอร์วิส จำกัด

2. บริษัท ติลลิกีแอนด์กิบบินส์ อินเตอร์เนชั่นแนล จำกัด

3. บริษัท อัลสตอม ประเทศไทย จำกัด

การวิจัยของโครงการ

การทดลองเพื่อเปรียบเทียบวิธีการปลูกด้วยวิธีพรรณไม้โครงสร้างและวิธีการปลูกของกรมอุทยานฯ แปลงปลูก 150 ไร่ ณ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าลำน้ำน่านฝั่งขวา ตำบลห้วยไร่ อำเภอเด่นชัย จังหวัดแพร่

การวิจัยและฟื้นฟูป่าเป็นการฟื้นฟูป่าที่มีการติดตามผลการเจริญเติบโตของกล้าไม้และทดลองวิธีการปลูก  เพื่อเปรียบเทียบวิธีการปลูกสองวิธีคือ วิธีการของกรมอุทยานฯ และวิธีการที่ดัดแปลงมาจากวิธีการพรรณไม้โครงสร้าง จากพื้นที่ฟื้นฟูป่าทั้งหมด 150 ไร่ ได้คัดเลือกพื้นที่จำนวน 3 ไร่ แบ่งเป็นแปลงทดลองจำนวน 6 แปลงโดยกล้าไม้แต่ละต้นจะติดแท็กตัวเลขประจำตัวพันธุ์ไม้ไว้เป็นสัญลักษณ์ และทำการเก็บข้อมูลด้วยวิธีมาตรฐานของหน่วยวิจัยการฟื้นฟูป่า มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ซึ่งทำการวัดความสูงของลำต้น วัดเส้นผ่าศูนย์กลางคอราก ความกว้างของทรงพุ่ม ประเมินสุขภาพ ประเมินการปกคลุมของวัชพืชโดยรอบซึ่งจะทำการวิจัยติดตามผลทั้งหมด 3 ปี เริ่มตั้งแต่ปี พ.ศ.2557-2559

ตารางสรุปวิธีการปลูกเพื่อเปรียบเทียบวิธีการปลูก

สรุปผลการวิจัยวิธีการปลูกด้วยวิธีพรรณไม้โครงสร้างและวิธีของกรมอุทยานฯ ดังนี้

จากการวิจัยพบว่า อัตราการรอดและความสูงของกล้าไม้ที่ปลูกในแปลงของวิธีที่ดัดแปลงมาจากวิธีการพรรณไม้โครงสร้าง (Framework Tree Species) จะสูงกว่าในแปลงที่ปลูกด้วยวิธีการของกรมอุทยานฯ ถึงแม้ว่าสภาพพื้นที่ที่แตกต่างกันมากของแต่ละแปลงทดลองจะมีผลต่อการเจริญเติบโตของกล้าไม้ แต่สามารถสรุปได้ว่า การฟื้นฟูป่าโดยใช้พันธุ์ไม้มากกว่า 5 ชนิด และปลูกในอัตราที่สูงกว่า 200 ต้น/ไร่ จะเพิ่มอัตราการรอดของกล้าไม้ และส่งผลให้กล้าไม้มีการเจริญเติบโตที่ดีขึ้น

ตารางเปรียบเทียบผลและอัตราการรอดเฉลี่ยของทั้ง 2 วิธี

กราฟแสดงผลอัตราการรอดตายเฉลี่ยของทั้ง 2 วิธี

กราฟแสดงผลความสูงเฉลี่ยของทั้ง 2 วิธี

ความสำเร็จของโครงการ

1. การมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วนทั้งชาวบ้าน จิตอาสา และตัวแทนผู้สนับสนุนโครงการ
2. นอกจากรายได้จากการเข้ามาทำงานในแปลงปลูกป่าแล้ว ชาวบ้านยังมีส่วนร่วมในกระบวนการติดตามผลและการวิจัยอีกด้วย